Asya ile Avrupa’nın iki ucuna birden konumlanmış İstanbul’da
kıtaları birbirine bağlayan bir köprü yapılmasına dair en eski bilgiye Herodot
sayesinde ulaşıyoruz. Pers Kralı Daryus (MÖ 522-486) Orta Asyalı İskitlerle
savaşa hazırlanırken İstanbul Boğazı üzerinde gemilerden oluşan bir yüzer köprü
yaptırmıştı. Daryus’tan sonrasında tarih kayıtlarına geçen bir başka Boğaz köprüsü
projesi bilinmiyor. Ta ki 19. yüzyıla kadar.
Raylı sistemlerin 19. yüzyıl başlarına dünya üzerinde
kullanımı (1907-İngiltere) Osmanlı’ya o günün koşullarında erken sayılabilecek
bir dönemde ulaştı. 1869’da Karaköy ve Beyoğlu arasındaki metro (tünel)
kazılmaya başlandı ve İstanbul Tüneli adıyla 1875 tarihinde hizmete girdi. Öte
yandan daha 1871’de tramvay hizmete sokulmuştu.
II. Abdülhamid devrinde (1876-1909) Boğaz’ı birleştirmek
üzere demiryolları, köprüler ve tünellerden oluşan birbirinden etkileyici projeler
hazırlatıldı. Marmaray’ın atası sayılabilecek projeler, Asya ve Avrupa
yakaları arasında bir tüp geçit yapımına hazırlık içindi. 1876’dan itibaren,
değişik ülkelerden mimarlar ve mühendislerce pek çok proje Osmanlı
Devleti’ne sunuldu. Bunlar arasında en meşhurları 1891’de Fransız mühendislerin
ve 1902’de ABD’li mühendislerin II. Abdülhamid’e sunduğu tüp geçit
projeleridir.
 |
| Sultan II. Abdülhamit Zamanında Hazırlanan Tüp Geçit Projeleri 1891 yılında S. Preault tarafından hazırlanan “Deniz Altı Çelik Tünel” projesi (yukarıda) 1902 yılında F. E. Strom, F. T. Lindman ve J. A. Hilliker tarafından hazırlanan tüp geçit projesi (aşağıda) |
 |
1891’de Fransız mühendis S. Preault tarafından “Deniz Altı
Çelik Tüneli” başlığıyla sunulan projede Sarayburnu ile Üsküdar arasında raylı
sistemle işleyecek bir tüp geçit öneriliyordu. Denizin altında, tabana 13 sütün
sabitlenmesini de içeren proje arşivlerde yer alıyor.
1902’de ABD’lilerin sunduğu projeye Tünel-i Bahrî (Deniz Tüneli) adı verilmişti. Bu proje de bir
raylı sistem tüpgeçit projesiydi. Yenikapı’yla Harem arasında, denizin
içine sabitlenmiş 16 sütun üzerinden geçirilen üç vagonlu bir tren
tasarlanmıştı.
 |
II. Abdülhamid dönemi, İstanbul’un iki yakasını bağlayacak deniz
altı tüp geçit projeleri yanında boğazın üstünde yapılması planlanan köprü
projeleriyle de önem kazanıyor. 1900 yılında Fransız mühendis F. Arnodin’e Boğaz
üzerinde iki ayrı köprü projesi çizdirirldi. Çelik konstrüksiyon köprü
projelerinin ilki Sarayburnu-Üsküdar, ikincisi ise Rumeli Hisarı Kandilli
arasında konumlandırılmıştı. Tren, araba ve yayaların geçmesine uygun
tasarlanan köprüler “Hamidiye Köprüleri” projesi olarak anılmaktadır.
Leonardo da Vinci'nin Haliç Köprüsü Projesi
Osmanlı döneminde İstanbul'un ulaşımına ilişkin çözüm
girişimlerinin ilki, 16. yüzyılın hemen başına tarihleniyor. 1502 yılında
Osmanlı Sultanı II. Bayezid’e (1481-1512) Leonardo da Vinci tarafından (1425-1519)
bir mektupla sunulan 240 m. uzunluğundaki Haliç köprüsü projesinin uygulanmamasının
nedenlerini bilmiyoruz. Leonardo'nun Haliç köprüsü projesi Norveçli mimar Vebjorn Sand tarafından hayata geçirildi
ve 2001 yılında Oslo’da hizmete açıldı.
 | ||||||||
Üstte Leonardo da Vinci'nin kendi elinden II.Bayezid'e sunduğu Haliç Köprüsü projesinin çizimi. Aşağıda projenin bir sergi için makete dönüştürülmüş ve daha aşağıda Oslo yakınlarında inşa edilmiş hali.
Kaynaklar
Sultan II. Abdülhamit Han’ın Tüp Geçit Projeleri, Hazırlayan: Ö. Faruk Yılmaz, Çamlıca Basım Yayın, 2010 Sultan II. Abdülhamit Han’ın “Cisr-i Hamîdî” (Hamidiye Köprüleri) Projesi, Çamlıca Basım Yayın, 2009 Herodot Tarihi, 4.Kitap: http://www.gutenberg.org/files/2707/2707-h/2707-h.htm#link42H_4_0001 http://www.livius.org/bn-bz/bosphorus/bosphorus.html |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder